تأثیر دیپلماسی اقلیمی بر امنیت انرژی

مدیریت امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت در هفته‌نامه اخیر خود به بررسی تحولات انرژی و تغییر اقلیم در سال ۲۰۲۳ و نقش بارزتری دیپلماسی اقلیمی بر تعادل بین اولویت‌های جهانی اقلیم و امنیت انرژی پرداخته است.

به گزارش شانا به نقل از مدیریت امور اوپک و روابط با مجامع انرژی وزارت نفت، با توجه به اینکه آثار تغییرات اقلیمی زودتر از آنچه بسیاری انتظار داشتند، در جهان نمایان شده است، دیپلماسی اقلیمی در سال‌های اخیر بیشتر مورد توجه قرار گرفته است. این موضوع در تمرکز رسانه‌های معتبر جهانی بر اجلاس کاپ ۲۷ (COP27) در شرم‌الشیخ در سال گذشته میلادی مشاهده شد و احتمالاً در مذاکرات اقلیمی سال ۲۰۲۳ در امارات تشدید خواهد شد.

اهمیت این گفت‌وگوها در سال جدید به‌طور عمده به‌دلیل ارائه گزارش ارزیابی پیشرفت جهانی (GST) در اجرای موافقت‌نامه پاریس است که نتیجه آن منجر به افزایش فشار برای اقدام قوی‌تر اقلیمی خواهد بود، اما از آنجا که جهان با بحران انرژی مواجه است، امنیت عرضه انرژی را نیز نمی‌توان نادیده گرفت. این موضوع مهمی است که میزبان کاپ ۲۸، امارات متحده عربی مایل است بر آن تأکید کند. با بررسی پیشرفت اقدام‌های اقلیمی تاکنون، فشارها برای اقدام‌های جاه‌طلبانه اقلیمی افزایش خواهد یافت.

در رأس دستورکار رسمی برای اجلاس مذاکراتی جهانی اقلیمی در سال ۲۰۲۳ (کاپ ۲۸)، تکمیل فرآیند تدوین نخستین گزارش ارزیابی جهانی پیشرفت در اجرای موافقت‌نامه پاریس است که در اجلاس کاپ ۲۶ در گلاسکو در سال ۲۰۲۱ آغاز شد. اگرچه جزئیات این ارزیابی هنوز نامشخص است، اما یافته‌های کلی آن بعید است که یک شگفتی بزرگ باشد.

همان‌طور که آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در یک کنفرانس مطبوعاتی در پایان سال ۲۰۲۲ گفت: «هدف ۱.۵ درجه سانتیگراد در حال نفس‌نفس زدن است. برنامه‌های ملی اقلیمی به‌طرز تأسف باری با این هدف تناسب ندارد.»

این شرایط فشار را برای تقویت تعهدات اقلیمی و تشدید نبرد دیپلماتیک درباره حذف سوخت‌های فسیلی که در شرم‌الشیخ بحث‌برانگیز بود، افزایش می‌دهد. در شرم‌الشیخ کشورهای تولیدکننده نفت و گاز با کمک برخی کشورهای در حال‌ توسعه که مخالف حذف سوخت‌های فسیلی بدون حمایت مالی هستند، موفق شدند مانع تسری تعهد گلاسکو برای کاهش تدریجی مصرف زغال‌سنگ به تمام سوخت‌های فسیلی شوند. با این حال، این موضوع دوباره در کاپ ۲۸ مطرح خواهد شد و این ‌بار ممکن است مقاومت در برابر آن دشوارتر باشد.

تأمین مالی اقلیمی، مانند همیشه، موضوعی حساس و کلیدی برای پیشرفت در دیگر مسائل در مذاکرات اقلیمی سال ۲۰۲۳ خواهد بود که شامل تأمین مالی برای صندوق «ضرر و زیان» و تعیین هدف جدید برای کمک مالی به کشورهای در حال ‌توسعه است. این هدف‌گذاری باید بیش از ۱۰۰ میلیارد دلار باشد که قبلاً از سوی کشورهای توسعه‌یافته تا سال ۲۰۲۰ وعده داده شده بود، اما هنوز به‌طور کامل تأمین نشده است، همچنین قرار است در مورد هدف جدیدی برای تأمین مالی سازگاری با اقلیم موافقت شود.

جبران انتشار کربن (خرید گواهی انتشار) می‌تواند ابزاری برای تأمین مالی پروژه‌های اقلیمی توسط بخش خصوصی در کشورهای در حال ‌توسعه باشد، اما هنوز باید توافق نهایی در مورد برخی از بخش‌های کلیدی ماده ۶ موافقت‌نامه پاریس حاصل شود که هدف آن تنظیم سازوکار مبادله کربن و اطمینان از اعتبار آن است. این موضوع نیز یکی از دستورکارهای مهم کاپ ۲۸ خواهد بود.

ابتکارات موازی نظیر تعهد جهانی متان، هیدروژن و تأمین مالی نیز در مذاکرات اقلیمی سال ۲۰۲۳ مهم خواهد بود. افزون بر پیشرفت دولت‌ها و صنایع در اجرای تعهد جهانی متان که برای نخستین‌بار در حاشیه نشست کاپ ۲۶ در گلاسکو رونمایی شد، جهان می‌تواند پیشرفت‌هایی را در ابتکارات مالی اقلیمی کلیدی تجربه کند. یکی از این ابتکارات، مشارکت‌های گذار انرژی عادلانه بین اقتصادهای توسعه‌یافته و در حال‌ توسعه برای تسریع گذار کشورهای در حال ‌توسعه از سوخت‌های فسیلی است. این‌گونه‌ مشارکت‌ها قبلاً با اندونزی، آفریقای‌جنوبی و اخیراً ویتنام راه‌اندازی شده‌اند و احتمالاً کشور بعدی، هند خواهد بود، همچنین تلاش‌هایی برای اصلاح مؤسسه‌های مالی بین‌المللی مانند بانک جهانی در جریان است تا به آنها امکان سرمایه‌گذاری بیشتر در تلاش‌های اقلیمی و جذب سرمایه‌های خصوصی داده شود. این موارد می‌توانند در نشست مالی اقلیمی برنامه‌ریزی‌شده در پاریس در ژوئن ۲۰۲۳ مطرح و پیگیری شوند.

دبیرکل سازمان ملل متحد نیز به‌دنبال ایجاد پیمان همبستگی اقلیمی (Climate Solidarity Pact) جدید است که در قالب آن تولیدکنندگان بزرگ گازهای گلخانه‌ای تلاش بیشتری برای کاهش انتشار در این دهه در راستای هدف ۱.۵ درجه سانتی‎گراد انجام دهند و قصد دارد در ماه سپتامبر ۲۰۲۳ اجلاس جهانی جاه‌طلبی اقلیمی را در این زمینه برگزار کند.
سال ۲۰۲۳، سالی تعیین‌کننده در گذار انرژی برای تولیدکنندگان بزرگ نفت و گاز خاورمیانه خواهد بود.

هدف تولیدکنندگان نفت خاورمیانه در اجلاس کاپ ۲۸ همان تأثیری است که توانستند در تصمیم‌های اجلاس شرم‌الشیخ بگذارند، به‌طوری ‌که آنها تلاش بی‌وقفه رایزنی پشت صحنه را با سونامی از بیانیه‌های ابتکاری توسعه انرژی کم‌کربن برای کاهش فعالیت‌های ضد سوخت‌های فسیلی ترکیب کردند تا بر اعتبار سبز بودن خود تأکید کنند، اما مشکل این است که این موفقیت از نگاه این‌کشورها، ممکن است تکرارنشدنی باشد.

با توجه به تشدید تأثیرات واقعی تغییرات اقلیم، تحمل بین‌المللی در برابر چنین تلاش‌هایی برای حمایت از سوخت‌های فسیلی در حال کاهش است. به‌علاوه، میزان جاه‌طلبی پروژه‌های کم‌کربن که در سال گذشته رونمایی شد، به‌اندازه‌ای نبود که اجرای پروژه‌های بیشتر را بدون نشان ‌دادن پیشرفت ملموس درباره پروژه‌های پیشین، به‌سادگی قابل اعتماد کند، اما تولیدکنندگان خلیج فارس احساس می‌کنند چاره‌ای جز ادامه این مسیر ندارد.

واقعیت این است که نفت ارزان‌قیمت کشورهای منطقه خلیج فارس به این معناست که آنها از نظر تئوری قادر خواهند بود به فروش نفت خام خود حتی در سناریوی آخرالزمان پس از گذار انرژی و افت تقاضای جهانی نفت ادامه دهند، اما مسئله اصلی، قیمت نفت است که در هر سناریوی گذار سریع انرژی، در سطح پایینی قرار خواهد گرفت، در حالی ‌که تولیدکنندگان نفت دقیقاً برای تأمین مالی متنوع‌سازی صنعت و رهایی از وابستگی به درآمدهای نفتی، به قیمت‌های بالای نفت نیاز دارند. بنابراین، این شرایط یک دور باطل را برای آنها ایجاد خواهد کرد.

همه نگاه‌ها به امارات متحده عربی، رئیس کاپ ۲۸ است که تلاش دارد جاه‌طلبی اقلیمی و حمایت از هیدروکربن‌ها را متعادل کند.

تردیدی وجود ندارد که سال ۲۰۲۳ نیز برای امارات متحده عربی سالی مهم خواهد بود. به‌عنوان یک تولیدکننده بزرگ نفت و گاز که از ۳۰ نوامبر میزبان اجلاس کاپ ۲۸ است، این کشور تحت رصد و نظارت شدید جهانی قرار خواهد گرفت و دولت‌ها، گروه‌های محیط‌زیستی و جامعه مدنی، فعالان اقلیمی، صنعت انرژی و دیگر ذی‌نفعان، همگی از نزدیک شاهد مواضع این کشور و پرداختن به اولویت‌های اقلیمی و انرژی خواهند بود.

دومین اقتصاد بزرگ جهان عرب از فرصت ماه‌های آتی استفاده خواهد کرد که نشان دهد از طریق اجرای پروژه‌ها و ابتکارات در حال برداشتن گام‌های جدی و ملموس در پرداختن به بحران جهانی اقلیمی و دستیابی به هدف خالص صفر تا سال ۲۰۵۰ خود است که در اکتبر ۲۰۲۱ آن را اعلام کرد، اما هدف راهبردی کلیدی نیز احتمالاً بر این موضوع استوار است که نشان دهد کربن‌زدایی سیستم انرژی جهان و تولید سوخت‌های فسیلی می‌تواند و در واقع باید برای سال‌ها و احتمالاً دهه‌های آینده به‌طور هم‌زمان وجود داشته باشد تا از این طریق امنیت جهانی انرژی تضمین شود. با این حال، با توجه به لزوم فوریت بیشتر برای اقدام‌های اقلیمی که دانشمندان هیئت بین‌الدولی تغییر اقلیم (IPCC) در آخرین گزارش تلفیقی خود در ماه مارس ۲۰۲۳ احتمالاً بر آن تأکید خواهند کرد، دفاع از «گذار تدریجی‌تر از هیدروکربن‌ها» می‌تواند در اجلاس کاپ ۲۸ چالش‌برانگیز و دشوار باشد، اما این «کاپ راه‌حل‌ها»، همان‌طور که امارات متحده عربی آن را نامیده است، همچنین فرصتی برای طرح دیدگاه پیشرفت در فناوری‌های کم‌کربن مانند فناوری جذب و ذخیره‌سازی کربن و تولید هیدروژن آبی را ارائه خواهد داد که می‌تواند تداوم مصرف هیدروکربن‌ها را با انتشار کربن کمتر امکان‌پذیر کند.

شرکت‌های بزرگ نفتی اروپا علاقه زیادی به سرمایه‌گذاری‌ بر هیدروژن سبز و آبی نشان می‌دهند و تمایل دارند سرمایه بیشتری را به طرح‌های گذار انرژی کم‌کربن اختصاص ‌دهند، اما کمبود پروژه‌های عملیاتی یا تأمین مالی ‌شده، نشان‌دهنده این واقعیت است که هیاهوهای تولید هیدروژن اکنون از اقدام‌های موثر در این زمینه، پیشی گرفته است.
شرکت‌های نفتی اروپایی شل، بی‌پی، توتال، اِنی، اِکوئینور و رِپسول چند پروژه توسعه هیدروژن را در حال اجرا دارند.

اما اکثریت این طرح‌ها، از طرح‌های آزمایشی کوچک داخلی گرفته تا پروژه‌های عظیم چند گیگاواتی و دارای چند شریک متمرکز بر صادرات، همگی در مراحل اولیه توسعه هستند. بسیاری از آنها سال‏ها تا تصمیم‌گیری نهایی سرمایه‌گذاری فاصله دارند و برای پیشرفت نیازمند بودجه عمومی و حمایت‌های قانونی هستند. در حالی‏ که شرکت‌های بزرگ نفتی تا حد زیادی در مورد رنگ هیدروژن، حمایت از پروژه‌های هیدروژن سبز (برق تجدیدپذیر) و آبی (گاز طبیعی به اضافه فناوری جذب و ذخیره کربن)، در مجموعه‌های خود کاملاً مردد هستند، در میان طرح‌های در حال اجرای فعلی، تأکید بر هیدروژن سبز است.

مسیرهای بالقوه زیادی برای توسعه هیدروژن کم‌کربن برای کمک به کربن‌زدایی بخش‌های مختلف اقتصاد به‌ویژه در فرآیندهایی که به‌سختی می‌توان آن‌ها را برقی کرد، وجود دارد. با این حال، بخش هیدروژن کم‌کربن تنها بخش کوچکی از ۱۰۰ میلیون تن هیدروژن تولیدی کنونی اعم از هیدروژن خاکستری (تولیدشده با استفاده از سوخت‌های فسیلی) را تشکیل می‌دهد. با وجود چالش‌های مهم بازار، شرکت‌های بزرگ فرصت‌های رشد چندبخشی را در توسعه هیدروژن کم‌کربن انتظار دارند، از این رو، برای پیشبرد پروژه‌های هیدروژنی خود فراتر از مراحل اولیه فشار وارد خواهند کرد. پروژه‌های هیدروژن سبز نیاز به گسترش سریع در مقیاس و کاهش هزینه‌های انرژی تجدیدپذیر و الکترولیز دارند، در حالی ‌که هیدروژن آبی تحت تأثیر قیمت‌های بی‌ثبات گاز طبیعی است.

انتقال و تجارت هیدروژن در مرحله اولیه خود قرار دارد و برای اطمینان از رقابت‌پذیری هیدروژن در مصارف نهایی مانند حمل‌ونقل یا صنعت، باید هزینه‌ها به‌میزان قابل‌توجهی کاهش یابد. در حالی ‌که پروژه‌های توسعه هیدروژن در حال افزایش است، برای توجیه توسعه طرح‌های بالقوه، نیاز به تمرکز بر توسعه تقاضا در صنایع سنگین و احتمالاً بخش حمل‌ونقل است.

به نظر می‌رسد اهداف عمدتاً مبهم شرکت‌های بزرگ نفت اروپایی برای تولید هیدروژن کم‌کربن، نشان‌دهنده عدم اطمینان از بازار آن است. شرکت شل می‌گوید هدف نهایی آن، تبدیل شدن به یک «تولیدکننده هیدروژن در مقیاس بزرگ از انرژی‌های تجدیدپذیر» است. شرکت بی‌پی یک بخش هیدروژن اختصاصی دارد که توسط فیلیپ آربِلائز (Felipe Arbelaez) اداره می‌شود و قصد دارد «تا سال ۲۰۳۰ به‌میزان ۱۰ درصد سهم بازار را در بازارهای هسته هیدروژن کم‌کربن به‌دست آورد»، اما این شرکت منظور خود را از «هسته» مشخص نکرده است.

شرکت توتال می‌خواهد تا سال ۲۰۳۰ تمام هیدروژن مورد استفاده در پالایشگاه‌های اروپایی خود را کربن‌زدایی کند و جاه‌طلبی بلندمدت آن این است که «پیشگام تولید انبوه هیدروژن پاک و کم‌کربن برای تأمین تقاضا برای سوخت هیدروژن به‌محض شروع بازار باشد». برنامه راهبردی شرکت اِنی ایتالیا طی ۲۰۲۲ تا ۲۰۲۵ ترکیبی از هیدروژن سبز و آبی با «هدف تولید سالانه ۴ میلیون تن هیدروژن تا سال ۲۰۵۰» است. شرکت رِپسول اسپانیا به‌دنبال این است که «پیشرو بازار» در هیدروژن کم‌کربن در شبه‌جزیره ایبری (اسپانیا و پرتغال) و «یک تولیدکننده مرتبط در اروپا» باشد. شرکت نروژی اِکوئینور می‌گوید: «آماده است با بلوغ بازارها، سرمایه‌گذاری خود را افزایش دهد.»

جایگزینی بازارهای موجود برای هیدروژن خاکستری و یافتن راه‌حل‌های نوآورانه برای صنعت و حمل‌ونقل در مسافت طولانی (راه‌های دور) از جمله جاده، دریا و هوا، محرک‌های اصلی علاقه شرکت‌های بزرگ به هیدروژن کم‌کربن است. شرکت اِکوئینور روی پروژه‌های هیدروژن آبی در نروژ و آلمان کار می‌کند تا به کربن‌زدایی در صنعت فولاد، سیمان و حمل‌ونقل سنگین کمک کند. شرکت رِپسول می‌گوید پالایشگاه‌ها، تولید آمونیاک و بخش‌های فولاد و مواد شیمیایی حوزه‌های هدف اولیه در شبه‌جزیره ایبری هستند.

شرکت اِنی پالایشگاه‌ها، همچنین پالایشگاه‏‌های زیستی خود را در ایتالیا هدف قرار داده است، اما همچنین به‌دنبال استفاده از هیدروژن سبز و آبی در یک نیروگاه گازی ایتالیایی و هیدروژن آبی برای بخش ریلی ایتالیا است. همه شرکت‌های بزرگ با پالایشگاه‌های عملیاتی در اروپا و مناطق دورتر، استفاده از هیدروژن کم‌کربن را برای جایگزینی هیدروژن خاکستری یا قهوه‌ای تولیدی با گاز طبیعی یا زغال‌سنگ، در اولویت قرار می‌دهند.

کد خبر 467559

• چالش‌های تحقق پدیده گذار انرژی در جهان

• تثبیت تولید نفت عراق در دسامبر ۲۰۲۲

• توافق ‌اوپک‌پلاس ریسک کاهش قیمت نفت را محدود می‌کند

منبع خبر از سایت شانا