هیدروژن سبز؛ فرصتی مهم برای ارتقای هاب انرژی خاورمیانه

هیدروژن سبز؛ فرصتی مهم برای ارتقای هاب انرژی خاورمیانهکشورهای خاورمیانه از جمله اعضای شورای همکاری خلیج فارس مزایای قابل توجهی در تولید هیدروژن سبز به دلیل انرژی خورشیدی فراوان و کم هزینه دارند.

به گزارش انرژی پرس، بسیاری از کشورهای خاورمیانه که ثروت خود را بر پایه نفت و گاز ساخته‌اند، در حال اکتشاف هیدروژن به عنوان راهی برای ادامه تامین مشتریان سنتی خود در اروپا و آسیا هستند که بسیاری از آنها متعهد به کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای شده‌اند. تغییر سریع به سمت هیدروژن سبز از سوی کشورهای شورای همکاری خلیج فارس فرصتی برای ایفای نقش پیشرو در این صنعت جدید می‌دهد. هیدروژن سبز می‌تواند به منبع انرژی اصلی و همه‌کاره در آینده کربن‌زدایی از صنایع تبدیل شود. کشورهای خاورمیانه از جمله اعضای شورای همکاری خلیج فارس مزایای قابل توجهی در تولید هیدروژن سبز به دلیل انرژی خورشیدی فراوان و کم هزینه دارند. با این حال، کارشناسان معتقدند که هیدروژن سبز مستلزم هزینه‌های حمل و نقل قابل توجهی برای تامین بازارهای صادراتی بزرگ در اروپا و شرق آسیا است.

چالش‌ها و فرصت‌ها

اقتصاد هیدروژن سبز چالش‌برانگیز است و مستلزم اکوسیستم جدیدی با الزامات منحصر به فرد و بسیاری از عناصر ناپایدار است. اگرچه از نظر فنی ثابت شده است، اما تولید آمونیاک سبز هنوز در سطوح صنعتی کار نمی‌کند. با این حال، با توجه به این‌که چندین پروژه‌ در مقیاس بزرگ در منطقه در حال حاضر در حال انجام است، تجاری‌سازی این مقوله قریب الوقوع است. اما علیرغم انبوهی از اعلامیه‌های بزرگ از سال ۲۰۲۰، با اعلام جاه‌طلبی‌های چندین کشور برای محدود کردن سهم خاصی از تجارت جهانی در هیدروژن، پیشرفت این برنامه‌های بزرگ مبهم بوده است. تعیین مقدار دقیق حمایت دولت‌ها از این مسئله دشوار بوده است. بسیاری از کشور‌های منطقه نسبت به یارانه‌های مستقیم به ازای هر کیلوگرم هیدروژن تولید‌شده مورد علاقه اتحادیه اروپا و ایالات متحده، رویکرد محتاطانه‌تری را در پیش گرفته‌اند و عموماً رژیم‌های مالیاتی بسیار کم یا اعطای حقوق توسعه زمین را انتخاب می‌کنند.

آژانس بین‌المللی انرژی اخیرا پیش‌بینی کرد که ۴۵ گیگاوات ظرفیت انرژی تجدیدپذیر جدید برای هیدروژن سبز تا پایان سال ۲۰۲۸ ساخته خواهد شد یا به عبارت دیگر فقط ۷ درصد از آنچه توسعه‌دهندگان این حوزه پیشتر اعلام کرده بودند. بسیاری از شرکت‌های بزرگ خاورمیانه‌ای که پروژه‌ها یا هزینه‌های عمده هیدروژن را تا به امروز اعلام کرده‌اند، خود به طور کامل یا جزئی متعلق به دولت هستند، بنابراین جهت‌گیری آنها با اهداف دولت همسو است.

به گفته کارشناسان حوزه انرژی، انتظار می‌رود چهار کشور خاورمیانه نقش کلیدی در صادرات هیدروژن ایفا کنند: امارات متحده عربی، عربستان سعودی، قطر و عمان. «وارن ریچاردز»، تحلیل‌گر حوزه انرژی‌های تجدیدپذیر در گفت‌وگو با شرق الاوسط گفت: «در این رابطه، کشورهای شورای همکاری خلیج فارس باید در سه تا پنج سال آینده بر الزامات سیاستی در زمینه‌هایی مانند توسعه استراتژی ملی تمرکز کنند. همچنین تشکیل پرونده تجاری، راه‌اندازی و پیشبرد پروژه‌های آزمایشی و و ایجاد یک چارچوب سیاست حمایتی، نظارتی و سرمایه‌گذاری در حوزه هیدروژن و همچنین هیدروژن سبز باید مورد تاکید قرار بگیرد.»

شوالیه‌های هیدروژن در خاورمیانه

عمان یکی از کشورهایی است که انتظار می‌رود در حوزه هیدروژن فعال باشد: این کشور یک میلیون تن تولید هیدروژن در سال را تا سال ۲۰۳۰ هدف قرار داده است و تاکتیک اصلی دولت این است که بخش‌هایی از زمین‌های خود را از طریق حراج به کنسرسیوم‌های توسعه ای که به دنبال استفاده از ترکیب منابع باد قوی و خورشیدی کشور برای تولید هیدروژن سبز بسیار ارزان است، اختصاص دهد. در گزارشی در سال ۲۰۲۳ در وال استریت ژورنال منتشر شد، پیش‌بینی شد که عمان می‌تواند بزرگترین صادرکننده هیدروژن در خاورمیانه باشد.

شرکت عمانی «هیدروم» در حال حاضر نتایج اولین مناقصه زمین خود را اعلام کرده است و ظرفیت تولید سالانه خط لوله پروژه کشور را به ۹۲۵۰۰۰ تن رسانده است و قرار است سه بلوک دیگر از زمین در ظفار را واگذار کند. یکی از چهار معیار هیدروم برای مناقصه‌ها «ارزش داخلی» است که بناست بین ۱۰ الی ۳۰ درصد از بخش انرژی کشور را درگیر کند.

عربستان سعودی که در حال حاضر بزرگ‌ترین صادرکننده نفت جهان است، به نظر می رسد که در رقابت برای ایجاد ظرفیت تولید و صادرات هیدروژن در مقیاس بزرگ، حتی بدون استراتژی رسمی، پیشتاز بوده است. مجتمع هیدروژن سبز و آمونیاک ۲.۲ گیگاواتی عربستان واقع در در منتهی الیه شمال غربی کشور، اولین پروژه این حوزه در مقیاس گیگاواتی در جهان است که به پایان مالی رسیده و ساخت و ساز را آغاز کرده است. این در حالی است که به گزارش شرکت نئوم عربستان، فعال در حوزه هیدروژن، پروژه‌های ریاض در این زمینه به خاطر درگیری‌ها در دریای سرخ به تاخیر روبرو شده است، چراکه انصارالله یمن در این منطقه اقدام به حمله به کشتی‌های اسرائیل و انگلیسی کرده و در نتیجه شرایط در حال حاضر برای پیشبرد این پروژه‌ها مساعد نیست. آرامکو در سال ۲۰۲۲ هدف خود را برای تولید ۱۱ میلیون تن آمونیاک آبی تا سال ۲۰۳۰ تعیین کرده بود، اما با هدف استخراج خوراک گاز از میدان عظیم جفوره قصد دارد تا سال ۲۰۳۰ ظرفیت تولید آن را به دو میلیارد فوت مکعب در روز افزایش دهد.

در حالی که استراتژی هیدروژن امارات متحده عربی یک میلیون تن هیدروژن سبز و ۴۰۰۰۰۰ تن هیدروژن آبی (ساخته شده از گاز فسیلی با جذب و ذخیره کربن) در سال تولید شده تا سال ۲۰۳۱ و همچنین سهم ۲۵ درصدی از بازار جهانی را هدف قرار داده است، استقرار داخلی در این حوزه به نظر می‌رسد دچار رکود شده باشد. در همین حال، اگرچه شرکت «مصدر»، توسعه‌دهنده انرژی‌های تجدیدپذیر دولتی، متعهد شده است تا سال ۲۰۳۰ یک میلیون تن ظرفیت تولید سالانه هیدروژن سبز ایجاد کند، اما مشخص نکرده است که چه نسبتی از این هدف در امارات متحده عربی مستقر خواهد شد.

به طور کلی، اگرچه بسیاری از کشورها برنامه‌های بلندپروازانه‌ای برای هیدروژن سبز دارند، کشورهای خاورمیانه دارای مزایای منحصر به فردی هستند که به آنها اجازه می‌دهد اقتصاد هیدروژن را رهبری کنند.